در گذشته رنگ پوست افراد، طبقه ی اجتماعی آنها را تعیین می ‌كرد. سفید پوست‌ها متعلق به طبقه ی بالای اجتماع و سیاه‌ پوست‌ها و رنگین‌ پوست‌ها جزء طبقه ی پایین و كارگر بودند. در یونان باستان و روم، زن‌ها برای اینكه سفیدتر و رنگ پریده‌تر به نظر برسند، صورتشان را با سرب رنگ می ‌كردند، تا جایی كه حتی به این خاطر مسموم می ‌شدند!

در اواسط قرن دهم میلادی هم از آرسنیك برای سفید كردن صورت استفاده می ‌شد كه آن هم نتایج مرگباری به دنبال داشت! در بریتانیا ملكه الیزابت و بانوان اشرافی از خانه خارج نمی‌ شدند تا چهره رنگ پریده ی خود را حفظ كنند! ولی این وضعیت مدتی بعد عوض شد.

سال 1930 مدهای جدید به تدریج جای خود را بین خانم‌ها باز كرد. خانم كوكوكانل (از طراحان مد) در حین سفر از پاریس به كن برای شركت در یك فستیوال مد، به ‌طور تصادفی زیر آفتاب برنزه شد و به زودی همه جای دنیا، طرفداران مد دنبال این بودند كه برنزه شوند.

سال 1970 گروه‌های مختلف از هر رده ی سنی، خودشان را زیر آفتاب كباب می ‌كردند، بدون اینكه بدانند برنزه شدن می ‌تواند زمینه ‌ساز ابتلا به سرطان در 10 تا 20 سال بعدی عمرشان باشد.

سال 2005 میزان سرطان پوست شدیدا در حال افزایش است، ولی طرفداران خورشید همچنان به برنزه كردن خود مشغول‌اند! لایه ی اوزن در سرتاسر كره ی زمین نازك ‌تر شده است و حفره‌های موجود در آن، كه تهدیدی برای پوست به شمار می ‌روند، همچنان در حال افزایش هستند.

برنزه نكنید

كسانی كه شیفته ی برنزه شدن هستند، مثل سیگاری‌ها، هرچه از مضرات اشعه ی ماورای بنفش بشنوند و بخوانند، باور نمی ‌كنند یا اگر هم باورشان شود، آن روز را دورتر از آن می ‌بینند كه بخواهند از ترسش پا روی دلشان بگذارند و قید تیره كردن پوستشان را بزنند.

اما پزشكان راجع به عوارض اشعه ی ماورای بنفش خورشید، با اطمینان‌تر از مضرات سیگار كشیدن حرف می ‌زنند. با دكتر هوشنگ احسانی-متخصص بیماری‌های پوست و مو- در این‌باره گفت‌وگو كرده‌ایم.

آقای دكتر! اشعه ی ماورای بنفش واقعا باعث سرطان پوست می ‌شود؟

یك قسمت از اشعه ی UV می ‌تواند سرطان پوست ایجاد كند. UVB كه بین 290 تا 320 نانومتر طول موج دارد، در صورت تماس مكرر با پوست این تأثیر را می‌ گذارد. UVA هم كه طول موجش بین 320 تا 400 نانومتر است، خاصیت انعطاف ‌پذیری پوست را از بین می‌ برد و باعث پیری پوست می ‌شود.

UVA، سریع ‌تر باعث تغییر رنگ پوست می ‌شود، به طوری كه در عرض یكی دو ساعت تماس با آن، رنگدانه‌های پوست زیاد می شود و قهوه‌ای شدن اولیه ی پوست، ناشی از همین اثر است.

اما تأثیر UVB دیرتر مشخص می‌ شود، اگر میزان اشعه زیاد باشد، UVB هم رنگدانه‌های پوست را با دو سه روز تأخیر تحریك می ‌كند. تأثیر این اشعه و دوامش هم بیشتر است و از همین مكانیزم است كه در سالن‌های سولاریوم برای تحریك رنگدانه‌های پوست استفاده می ‌شود.

آیا می ‌توان گفت چند بار استفاده از سولاریوم یا حمام آفتاب، می ‌تواند منجر به این عوارض شود؟

قدر مسلم با یكی دو بار برنزه كردن، عوارض شدیدی ایجاد نمی ‌شود. اما اگر این كار در درازمدت ادامه پیدا كند و دفعات تكرار تماس با UV زیاد شود، اثر تجمع رنگدانه‌ها باعث ایجاد سرطان پوست و قبل از سرطان، باعث از بین رفتن قوام پوست می‌ شود. در نتیجه پوست فرد، لطافت خودش را از دست می ‌دهد.

آیا می ‌شود به افرادی كه قصد برنزه كردن دارند توصیه كرد این كار را انجام ندهند؟

به دفعات محدود ضرر ندارد. اما كسی كه این كار را انجام می ‌دهد، قطعا این رنگ را برای پوستش می ‌‌پسندد و دوست دارد که باز هم تكرارش كند و همین تكرار است كه مشكل ایجاد می‌ كند. هر كسی مختار است با دانستن عواقب هر كاری، آن را انجام دهد، اما افرادی كه علاقه ‌مند به برنزه كردن هستند، باید بدانند كه در سال‌های آینده – حتی اگر به سرطان پوست دچار نشوند – نسبت به هم‌سن و سال هایشان پوست پیرتر و شكسته ‌تری خواهند داشت.

 سارا هاشمی‌نیك

برای برنزه شدن، راه بی ‌خطری هست؟

درباره خطرات سولاریوم حتما چیزهایی شنیده‌ اید. پس این را هم بشنوید که اداره ی بهداشت آمریکا به تازگی استفاده از این اتاق‌ های برنزه‌ کننده را ممنوع کرده است. حالا این سوال پیش می ‌آید که آیا برای برنزه شدن، راه بی‌ خطری هم وجود دارد؟ گفتگوی سلامت با دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به این سوال پاسخ می ‌دهد.

آقای دکتر!‌ حتما شما هم شنیده ‌اید که بعضی ‌ها کنار استخر، قهوه و روغن زیتون به بدن‌ شان می‌ مالند تا برنزه شوند!

بله، متاسفانه این یک باور غلط درباره برنزه کردن پوست است که بعضی‌ ها پس از شنیدن خبر مضر بودن برنزه کردن پوست با آفتاب و دستگاه‌ های سولاریوم به آن روی آورده‌ اند و با استفاده از برخی از مواد غذایی یا روغن ‌های گیاهی اقدام به برنزه کردن پوست ‌شان می ‌کنند. ولی باید بدانید این مواد نه تنها موجب برنزه شدن پوست نمی ‌شوند بلکه مواد رنگی موجود در این گیاهان می ‌تواند از طریق واکنش‌ های شیمیایی که زیر نور آفتاب رخ می‌ دهد، موجب واکنش‌ های شدید پوستی (قرمزی، پوسته ‌پوسته شدن و خارش پوست و تاول‌ های پوستی) ‌شده و در صورتی که این ضایعات درمان نشوند، جای آن ها به صورت لکه‌ های تیره ‌ای روی پوست می‌ ماند.

رنگ ‌شان چطور؟ آیا این قبیل مواد می ‌توانند پوست را به رنگ برنزه دلخواه در‌آورند؟

نه! رنگی که این مواد غذایی و روغن‌ های گیاهی به پوست می ‌دهند آن رنگ برنزه مورد نظر افراد برای زیبایی پوست نیست. این مواد، رنگ متفاوتی به بدن می ‌دهند و در عین حال، رنگی که به وسیله این مواد در پوست ایجاد می ‌شود دوام کمی دارد و پس از چند روز از روی پوست محو می ‌شود. نباید انتظار داشته باشید تا مدت ‌ها پس از استفاده از این مواد پوستی برنزه و تیره داشته باشید.

پس برای برنزه کرده سالم پوست باید چه کار کرد؟

از نظر علمی باید به شما بگویم که به غیر از استفاده از کِرِم‌ های اتوبرنزه که به وسیله کارخانه‌ های سازنده مواد آرایشی و بهداشتی معتبر ساخته می ‌شوند و دوام قابل قبولی دارند، هیچ روش بی‌ خطر دیگری برای برنزه کردن پوست وجود ندارد.

مگر سولاریوم و آفتاب چه فرقی با این کِرِم‌ ها دارند؟

ببینید؛ در نور آفتاب و اشعه‌ ای که در اتاق‌ های سولاریوم به پوست تابانده می‌ شود تا پوست برنزه شود، اشعه‌ های فرابنفش A و B وجود دارد که برای پوست خطرناک است و ممکن است موجب سرطان ‌های پوستی در سنین میانسالی و پیری ‌شود ولی این کِرِم‌ ها فقط پوست را رنگ می‌ کنند و بی‌ خطر هستند.

و این کِرِم‌ها را از کجا باید تهیه کرد؟

بهترین و مطمئن‌ ترین مکان برای خرید کِرِم‌ های اتوبرنزه، داروخانه‌ ها هستند که مسوولیت پزشکی در برابر مردم دارند و در صورت تقلبی بودن و یا غیراستاندارد بودن کِرِم ‌های اتوبرنزه‌ ای که می ‌فروشند، باید جوابگوی مراجع ذی‌ صلاح باشند. اگر قصد دارید با این کِرِم ‌ها پوست ‌تان را برنزه کنید و نمی‌ دانید کدام نوع این کِرِم‌ ها مناسب‌ تر و با پوست‌ تان سازگارتر است، می ‌توانید با یک متخصص پوست مشورت کنید و از او کمک بگیرید و سپس ‌به داروخانه مراجعه کنید.

حالا از کجا بفهمیم کِرِم اتوبرنزه‌ای که خریده‌ ایم خوب است؟

کِرِم ‌های اتوبرنزه مرغوب، چرب نیستند و پایداری رنگ دارند و حداقل 3 تا 4 روز با وجود دوش گرفتن، باقی می‌ مانند. یک اتوبرنزه خوب هیچ گونه واکنش حساسیتی در پوست شما ایجاد نمی ‌کند. البته بعضی‌ ها کلا به این کِرِم‌ ها حساسیت دارند و باید استفاده از آن را کنار بگذارند. اگر پس از استفاده از این کِرِم‌ ها دچار خارش یا قرمزی پوست شدید، باید به یک متخصص پوست مراجعه کنید تا ببینید اشکال از غیراستاندارد بودن کِرِم اتوبرنزه است یا حساسیت پوست شما.

و روش استفاده از آن ها؟

کافی است مقداری از کِرِم را در کف دست ‌تان بریزید و روی پوست بدن‌ تان بمالید. با این روش، تمام پوست ‌تان رنگ برنزه به خودش می ‌گیرد.

هشدار پزشکان: دور برنزه کننده‌های تزریقی را خط بکشید!

اداره ی کنترل کیفیت محصولات بهداشتی و آرایشی در انگلستان، در واکنش به افزایش میزان تبلیغ و مصرف آمپول ‌های برنزه‌ کننده، در اطلاعیه‌ای به 18 سایت اینترنتی که این محصولات را تبلیغ می ‌کنند، هشدار داده است که تبلیغات خود را متوقف کنند. سخنگوی این مرکز می ‌گوید: " ما به دو دلیل استفاده از این محصول زیبایی را ممنوع کرده‌ ایم؛ از یک طرف، معلوم نیست که این محصولات واقعا موثر و ایمن باشند و از طرف دیگر، مشخص نیست که این داروها در بلند مدت چه عوارضی روی سلامت مصرف ‌کنندگان باقی بگذارند."

کارشناسان هشدار می ‌دهند از آن جایی که هر فرد باید آمپول را خودش در منزل به خودش تزریق کند و معمولا اصول علمی و بهداشتی تزریق را نمی ‌داند، ممکن است به خودش آسیب وارد کند.

بد نیست بدانید که سلول ‌های بدن انسان به صورت طبیعی هورمون ملاتونین را می ‌سازند. معمولا سیاه‌ پوستان و افرادی که پوست سبزه ‌تری دارند این هورمون به صورت خود به خودی به میزان بیشتری در بدن ‌شان تولید می ‌شود؛ در حالی که افرادی که پوست سفید تری دارند مقدار کمتری از این هورمون در بدن‌ شان تولید می ‌شود. هورمون ملاتونین از طرف دیگر برای بدن نقش یک ضد آفتاب را ایفا می‌ کند و با تحریک‌ تولید ملانین بیشتر به وسیله سلول‌ های پوست از سلو‌ل‌ های پوست در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید محافظت می‌ کند.

ملانین یک ماده‌ رنگی است که مانند چتری روی سلول‌ های پوست را می‌ پوشاند و از آن ها در برابر اثرات زیان ‌بار اشعه خورشید محافظت می ‌کند. سخنگوی انجمن پوست بریتانیا می ‌گوید: " ممکن است مردم تصور کنند که این آمپول ‌های برنزه‌ کننده خیلی مطمئن ‌تر از اتاق‌ های برنزه‌ کننده و حمام آفتاب باشند؛ چون در آن دو روش، برای برنزه شدن نیاز به اشعه ‌فرابنفش نور خورشید است ولی در این جا فقط با مصرف و تزریق یک آمپول شما برنزه خواهید شد اما حقیقت این است که مصرف یک داروی هورمونی بدون مجوز خطرات بی ‌شماری برای سلامت پوست شما در پی خواهد داشت. این که این دارو هنوز به طور دقیق مورد مطالعه قرار نگرفته دلیل محکمی است که نباید به فکر مصرف آن افتاد.